សត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គ (Orcaellabrevirostris) ដែលរស់នៅដាច់ស្រយាលពីគេ ក្នុងអន្លង់ ឈើ ទាលស្ថិតជាប់នឹងព្រំប្រទល់រវាងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងសាធារណរដ្ឋប្រជាធិប តេយ្យ ប្រជាមានិតឡាវ កំពុងឈានទៅបាត់បង់ទាំងស្រុង។ ក្រុមសត្វផ្សោតដែលរស់នៅ ក្នុងអន្លង់ឈើទាល គឺជាក្រុមរស់នៅ ដាច់ដោយឡែកពីក្រុមសត្វផ្សោតដទៃទៀត ដែល កំពុងរស់នៅតាមដងទន្លេមេគង្គក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ផ្អែកតាមការសិក្សាអង្កេត ចំនួនសត្វ ផ្សោតនៅអន្លង់ឈើទាលបានថយចុះជាបន្តបន្ទាប់មកត្រឹម០៣ក្បាល ក្នុងឆ្នាំ២០១៨ និង ០១ក្បាល ក្នុងឆ្នាំ២០២១។
តាមការពិនិត្យជាក់ស្តែង អន្លង់ឈើទាលនេះ រងនូវហានិភ័យ ខ្ពស់ ដែលធ្វើឱ្យសត្វផ្សោតរស់ក្នុងអន្លង់នោះបានស្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់ ដោយសារការប្រែ ប្រួលរបបទឹកផ្នែកខាងលើនៃទន្លេមេគង្គ និងកិច្ចសហការក្នុងការទប់ស្កាត់ការនេសាទ ដោយប្រើឧបករណ៍ហាមឃាត់ក្នុងតំបន់ព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ។ ម្យ៉ាងទៀត សត្វ ផ្សោតមួយចំនួននៅអន្លង់ឈើទាលនេះក៏បានស្លាប់បណ្តាលមកពីអាយុកាលផងដែរ។ ចំនួនសត្វផ្សោតនៃអន្លង់អន្តរព្រំដែនឡាវ-កម្ពុជា បានធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់នេះ អ្នកវិទ្យា សាស្ត្របានប្រកាសរួចមកហើយ កាលពីឆ្នាំ២០១៦ ដោយលើកឡើងថា ហ្វូងផ្សោតដែល រស់នៅក្នុងអន្លង់ឈើទាលនេះនឹងឈាន ទៅផុតពូជនៅថ្ងៃខាងមុខ។ នេះបើយោងតាម សេចក្ដី ប្រកាសព័ត៌មានរបស់រដ្ឋបាលជលផល និងអង្គការ WWF។
បើតាមអង្គការ WWF សត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គត្រូវបានអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រចាត់ថ្នាក់ ក្នុង បញ្ជីក្រហមរបស់អង្គការ IUCN ជាប្រភេទសត្វជិតផុតពូជ។ នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា សត្វផ្សោតទាំងនេះកំពុងរស់នៅតាមទីជម្រកសំខាន់ៗនៃទន្លេមេគង្គចាប់ពីទីរួមខេត្តក្រចេះរហូតដល់ព្រំប្រទល់នៃប្រទេសឡាវត្រង់ប៉ែកខាងក្រោមនៃល្បាក់ខោនដែលមានចម្ងាយ ១៨០គីឡូម៉ែត្រ។ តាមលទ្ធផលជំរឿនសត្វផ្សោតក្នុងឆ្នាំ២០២០បានប៉ាន់ប្រមាណថា មាន ចំនួនត្រឹមតែ៨៩ក្បាលប៉ុណ្ណោះដោយមិនរាប់បញ្ចូលចំនួនកូន ផ្សោតដែលបានកត់ ត្រាថ្មីៗ ។
លោកបណ្ឌិត Randall Reeves ប្រធានក្រុមអ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រ ផ្នែកពពួកថនិក សត្វទឹកនៃអង្គការសហភាពអន្តរជាតិដើម្បីអភិរក្សធម្មជាតិ (IUCN) បានបានបញ្ជាក់ថា “សត្វ ផ្សោតនៃអន្លង់អន្តរព្រំដែនឡាវ-កម្ពុជានឹងឈានទៅបាត់បង់ហើយ ដោយសារវា នៅសេសសល់ចំនួនតិចតួចណាស់ ហើយត្រូវបានអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដឹងថាវាបានរស់នៅ ដាច់ឆ្ងាយពីហ្វូងធំៗដទៃទៀត ដែលកំពុងរស់នៅក្នុងអន្លង់នៃខ្សែទឹកខាង ក្រោមទន្លេ មេគង្គ ក្នុងខេត្តក្រចេះ និងខេត្ដស្ទឹងត្រែង”។
កាលពីឆ្នាំ២០០៧ ការតាមដាន ស្ថាន ភាព និងចំនួនសត្វផ្សោតដោយផ្អែកលើអត្ត សញ្ញាណ រូបថតដែលធ្វើឡើង ដោយរដ្ឋបាលជលផលនៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និង អង្គការ WWF បានកត់ត្រាទុកសត្វផ្សោត ពេញវ័យចំនួន០៨ក្បាល ដែល ធ្លាប់បានរស់នៅក្នុងអន្លង់ អន្តរព្រំដែនឡាវ-កម្ពុជានេះ។ ការតាមដានក្រោយៗទៀតដែលបានប្រព្រឹត្តទៅតាមវដ្ត នៃការធ្វើជំរឿនសត្វផ្សោត បានបង្ហាញថាចំនួននេះបានធ្លាក់ចុះត្រឹមចំនួន០៣ក្បាល នៅ ក្នុងឆ្នាំ២០១៨ និងមកនៅត្រឹមតែមួយក្បាលប៉ុណ្ណោះ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២១នេះ ដោយផ្សោត មួយក្បាលនេះមានអត្តលេខសម្គាល់លេខ ៣៥។
ឯកឧត្តម ពុំ សុថា ប្រតិភូរាជរដ្ឋាភិបាលទទួលបន្ទុកជាប្រធានរដ្ឋបាលជលផល បានមានប្រសាសន៍ថា ការថយចុះចំនួនសត្វផ្សោតនៅអន្លង់ឈើទាល (អន្លង់អន្តរព្រំ ប្រទល់) ដែលនឹងឈានទៅបាត់បង់នាពេលខាងមុខ ជាសញ្ញាប្រកាសអាសន្នមួយដល់ អនាគត នៃថនិកសត្វដ៏សំខាន់ប្រភេទនេះ។ ឯកឧត្ដមបានថ្លែងថា បច្ចុប្បន្ន ទោះបីជា សត្វផ្សោតនៅសល់តែចំនួនមួយក្បាលក្នុងអន្លង់ឈើទាលនេះក៏ដោយ ក៏រដ្ឋបាលជល ផល នៅតែបន្តខិតខំការពារ និងពង្រឹងកិច្ចសហការជាមួយភាគីឡាវក្នុងការគ្រប់គ្រងធន ធាន ជលផលដ៏មានតម្លៃនេះ។
ឯកឧត្តមប្រតិភូបានបានថ្លែងបញ្ជាក់ថា “សត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គ ត្រូវបានការពារ និងអភិរក្សយ៉ាងតឹងរឹង ដោយច្បាប់ស្តីពីជលផល និងអនុក្រឹត្យស្តីពីការ បង្កើតតំបន់គ្រប់គ្រងនិងការពារសត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ សត្វ ផ្សោតទន្លេមេគង្គបានប្រឈមនឹងការគំរាមកំហែងកាន់តែខ្លាំងឡើងៗអស់រយៈកាលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ។ កត្តាគំរាមកំហែងដែលជាមូលហេតុចម្បងៗ ដែលបានបណ្តាលឱ្យ ចំនួនសត្វផ្សោតនៅក្នុងអន្លង់អន្តរព្រំដែនធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់រួមមានការស្លាប់ដោយជាប់ នឹងមងនេសាទ ការអភិវឌ្ឍទំនប់វារីអគ្គីសនីនៅខ្សែទឹកបែកខាងលើមេគង្គដែលបង្ក ការរាំង នូវលំហូរទឹកជាធម្មជាតិ ការនេសាទហួសកម្រិត និងការអនុវត្តវិធីសាស្ត្រនេសាទ បែប បំផ្លាញដូចជាការប្រើឧបករណ៍ឆក់ជាដើម”។ ឯកឧត្ដមបានបន្ដថា កត្តាគំរាមកំហែងទាំង នេះ ក៏កំពុងបន្តដាក់សម្ពាធខ្លាំងឡើងៗលើការរស់រានមានជីវិតរបស់សត្វផ្សោត នៃទន្លេ មេគង្គទាំងមូល។
បើតាមរបាយការណ៍បានឱ្យដឹងងថា នៅក្នុងឆ្នាំ២០២០ និងក្នុងឆមាសទី១ នៃ ឆ្នាំ២០២១នេះ ការងារល្បាតតាមទីជម្រករបស់សត្វផ្សោត តាមបណ្តោយដងទន្លេ មេគង្គ ក្នុងខេត្តក្រចេះ និងខេត្ដស្ទឹងត្រែងបានសម្រេចបានលទ្ធផលសំខាន់ៗ ដូចជាការរឹបអូស នូវមងនេសាទខុសច្បាប់ សរុបប្រវែងប្រមាណ ១១២ ០០០ ម៉ែត្រ ព្រមទាំងរឹប អូសនូវ សន្ទូចរនងដាក់ក្នុងទីជម្រកផ្សោតសរុបប្រវែងប្រមាណជាង ១៣១ ០០០ ម៉ែត្រ ផងដែរ។ ការងារល្បាតក៏បានទប់ស្កាត់ និងរឹបអូសផងដែរនូវការនេសាទដោយឧបករណ៍ឆក់សរុប ចំនួន២០ករណីផងដែរ។
ឯកឧត្ដម ពុំ សុថា បានជំរុញដល់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធនៃប្រទេសទាំងពីរ ពង្រឹងកិច្ច សហប្រតិបត្តិការជិតស្និទបន្ថែមទៀត ដើម្បីចូលរួមគ្រប់គ្រងធនធានជលផលនៅតំបន់ អន្តរ ព្រំប្រទល់ដែលជាប្រយោជន៍ដល់សហគមន៍មូលដ្ឋាននៃ ប្រទេសទាំងពីរ និងការរស់ រាន នៃសត្វផ្សោតដែលនៅសល់ក្នុងអន្លង់ឈើទាលនេះ។
ជាមួយគ្នានេះ លោកស្រីបណ្ឌិត Uzma Khan អ្នកសម្របសម្រួលកម្មវិធីអភិរក្ស សត្វផ្សោតទន្លេ និងប្រព័ន្ធទន្លេប្រចាំតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការ WWF និងជាសមាជិកនៃ ក្រុម អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រផ្នែកពពួកថនិកសត្វទឹកនៃអង្គការសហភាពអន្តរជាតិដើម្បីអភិរក្សធម្មជាតិ (IUCN) បានគូសបញ្ជាក់ថា “យើងកំពុងតែមើលឃើញការបាត់បង់ដ៏គួរឱ្យ សោក សង្រេងនូវសត្វផ្សោតអន្តរព្រំប្រទល់ដែលជាសត្វនិមិត្តរូបដ៏សំខាន់មួយប្រភេទនេះ។ វាពិត ជាការសោកស្តាយមួយដ៏ខ្លាំងពន់ពេក”។
លោកស្រីបានបន្ថែមទៀតថា ខណៈពេលដែល ការឈានជិតទៅផុតពូជរបស់សត្វផ្សោតនៃអន្លង់អន្តរព្រំប្រទល់នឹងចូលមកដល់ យើង សូមអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលឡាវ និងកម្ពុជាក្នុងការរួមសហការគ្នាដើម្បីបញ្ឈប់ការប្រើ ប្រាស់មង និងវិធីនេសាទខុសច្បាប់ដទៃៗទៀតទាំងនៅក្នុង និងជុំវិញអន្លង់អន្តរព្រំប្រទល់ ក៏ដូចជារួមគ្នាបន្ទាន់ដើម្បីរៀបចំផែនការស្តារឡើងវិញនូវទីជម្រកដោយរក្សា និងធានាឱ្យ បាននូវលំហូរទឹកជាធម្មជាតិសម្រាប់ការរស់រានរបស់សត្វផ្សោត និងត្រីមេពូជផ្សេងៗ ជា ច្រើនប្រភេទទៀត។
បើតាមអ្នកជំនាញបានឱ្យដឹងថា ប្រតិបត្តិការទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅតាមដងទន្លេ មេគង្គបានបង្កឱ្យមានផលវិបាកយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងររួចហើយដល់ប្រព័ន្ធទន្លេដែលស្ថិតនៅផ្នែកខាងក្រោមនៃទំនប់ទាំងនោះ។ រាល់គម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីដទៃៗ ទៀតដែលបាន ស្នើឡើងនៅលើដងទន្លេមេគង្គនឹងបង្កើនហេតុប៉ះពាល់ និងផលវិបាកកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរបន្ថែម ទៀតដល់ការរស់រានមានជីវិតរបស់សត្វផ្សោតដែលនៅសេសសល់ក្នុងទន្លេមេគង្គព្រមទាំងធនធានជលផលជាច្រើនប្រភេទផ្សេងៗទៀត។
ឯកឧត្ដមប្រតិភូរាជរដ្ឋាភិបាលទទួលបន្ទុកជាប្រធានរដ្ឋបាលជលផលក៏បានស្នើ ដល់ប្រទេសនៅផ្នែកខាងលើនៃដងទន្លេមេគង្គគឺរាល់ការអភិវឌ្ឍជាពិសេសការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី គួរធ្វើការសិក្សា និងវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ធនធានធម្មជាតិ និងសង្គម ឱ្យបានពេញលេញមុននឹងធ្វើការសម្រេចចិត្តជាចុងក្រោយ។ ឯកឧត្តមប្រតិភូក៏ បានថ្លែងអំណរគុណដល់រាជរដ្ឋាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលបានសម្រេច ពន្យារ ពេលនៃការអនុម័តគម្រោងវារីអគ្គិសនីនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ ដូចជា គម្រោងទំនប់ វារីអគ្គិសនីសំបូរ ក្នុងខេត្តក្រចេះ ជាដើម។
លោក គង់ ចាន់ធី ប្រធានបណ្តាញសហគមន៍នេសាទស្រុកបុរីអូរស្វាយ សែនជ័យ ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែងបានលើកឡើងថា សត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គត្រូវបានប្រជាជនកម្ពុជាគោរព និងចាត់ទុកថាជាសត្វដ៏ពិសិដ្ឋព្រោះវាគាំទ្រដល់ការចិញ្ចឹមជីវិតរបស់យើងដោយផ្តល់នូវប្រភពសម្រាប់រកប្រាក់ចំណូលនិងការងារយ៉ាងសំខាន់មួយដល់ប្រជាជនសហគមន៍ដែលប្រកបរបរទេសចរណ៍ធម្មជាតិមើលសត្វផ្សោត»។ លោក គង់ ចាន់ធី បានអះអាងថា “ប្រជា ជនកម្ពុជាមានជំនឿថាទីណាមានផ្សោតទីនោះមានត្រី។បើគ្មានត្រីនិងគ្មានផ្សោតទេការរស់នៅរបស់សហគមន៍យើងក៏នឹងត្រូវអន្តរាយផងដែរ”។
លោក សេង ទៀក នាយកអង្គការ WWF ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាបានថ្លែងឱ្យដឹងថា រដ្ឋបាលជលផល និងអង្គការ WWF បានឯកភាពគ្នាថា នាពេលអនាគត ប្រសិនបើសត្វ ផ្សោតមួយក្បាលដែលកំពុងរស់នៅក្នុងអន្លង់ឈើទាលនេះបានបាត់បង់បន្ថែមទៀត រដ្ឋ បាល ជលផល និងអង្គការ WWF នឹងរៀបចំធ្វើរូបសំណាកសត្វផ្សោតដាក់ តាំងនៅលើ ច្រាំងទន្លេមេគង្គនៃអន្លង់ឈើទាលដើម្បីរម្លឹកដល់សាធារណជន និងកូនចៅជំនាន់ក្រោយ បានចងចាំនូវវត្តមានសត្វផ្សោត ដែលធ្លាប់រស់នៅទីនោះ៕ ក្រសួងព័ត៌មាន
